21/06/2020
W ramach kampanii oferujemy dwa pakiety badań: Zdrowie w dobie pandemii oraz Postaw na odporność. Oba zestawy zawierają automatyczny raport, dołączony do wyników badań.
Odporność w pandemii COVID-19
Silny układ odpornościowy jest w stanie przeciwstawić się wirusom czy bakteriom. Jest to szczególnie ważne w okresie jesiennym, kiedy jesteśmy bardziej podatni na infekcje, ale także podczas pandemii wirusa SARS-CoV-2.
Na przełomie sierpnia i września br. Rada Medyczna do spraw COVID-19 przy Prezesie Rady Ministrów zaleciła stosowanie dodatkowej dawki szczepionki przeciwko COVID-19 osobom z zaburzeniami odporności. Choć ministerialne wskazania dotyczą ściśle określonych grup pacjentów (m.in. w trakcie aktywnego leczenia przeciwnowotworowego, dializowanych przewlekle z powodu niewydolności nerek), to wiele osób zaczęło się zastanawiać, czy ich odporność nie jest przypadkiem obniżona.
„Czy mam obniżoną odporność?”
Do takiego pytania zwykle prowadzą dokuczliwe, ze względu na swą częstość lub ciężkość, infekcje. Rzeczywiście mogą one wskazywać na zaburzenia funkcji układu immunologicznego – rozbudowanego systemu obrony organizmu przed różnego typu patogenami i innymi czynnikami szkodliwymi. Obejmuje on zarówno mechanizmy tzw. odporności wrodzonej – komórki i substancje biologicznie działające szybko i niewybiórczo – stanowiące tzw. pierwszą linię obrony organizmu, jak i wyspecjalizowane mechanizmy odporności nabytej (m.in. przeciwciała różnych klas), których uaktywnienie trwa dłużej, ale ich działanie skierowane jest ku konkretnemu zagrożeniu, więc jest bardziej skuteczne. Niewłaściwe funkcjonowanie systemu odpornościowego prowadzi nie tylko do uciążliwych infekcji; może również doprowadzić do rozwoju chorób autoimmunologicznych i nowotworów.
Zgodnie z zaleceniami lekarzy immunologów, do badań w kierunku zaburzeń odporności u dorosłych powinny skłonić:
- co najmniej cztery zapalenia płuc, oskrzeli, uszu lub zatok w ciągu roku wymagające antybiotykoterapii,
- co najmniej dwa ciężkie zakażenia bakteryjne (sepsa, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, skóry, kości lub szpiku),
- co najmniej dwa radiologicznie potwierdzone zapalenia płuc w ciągu 3 lat.
Do konsultacji w kierunku niedoborów odporności powinny też skłonić np.: zachorowanie na gruźlicę, rozstrzenie oskrzeli, nawracające zakażenia górnych i dolnych dróg oddechowych, zapalenia ucha środkowego, nawracające lub uporczywe brodawki, nawracający lub rozległy półpasiec, ale również mniej oczywiste objawy i choroby, takie jak biegunka, utrata masy ciała, obrzęk naczynioruchowy, sarkoidoza, celiakia czy zapalenie stawów.
Niedobory odporności
Niedobory odporności dzielone są na pierwotne i wtórne. Przyczyną niedoborów pierwotnych są zaburzenia dotykające bezpośrednio układu immunologicznego. Niedobory wtórne mają natomiast swe źródło w innych stanach patologicznych i fizjologicznych (np. starzenie się), jak również mogą być skutkiem stosowanych terapii (leczenie immunosupresyjne, chemioterapia, radioterapia).
Pierwotne niedobory odporności najczęściej dotyczą upośledzenia produkcji przeciwciał, ale mogą też być związane z zaburzeniami odpowiedzi komórkowej, jak również łączyć oba te defekty. Choć pierwotne niedobory odporności najczęściej są diagnozowane w wieku dziecięcym, to występują one również u dorosłych, u których są niestety często diagnozowane późno, nawet po kilku latach od pierwszych symptomów. Najczęstszym pierwotnym niedoborem odporności, jest izolowany niedobór IgA. Można go stwierdzić u 1 na 500-700 osób. Zwykle przebiega bezobjawowo, ale może też manifestować się nawracającymi zakażeniami błon śluzowych oraz zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi. Pospolity zmienny niedobór odporności (CVID) występuje na świecie z częstością 1 na 10 000. Oficjalne dane wskazują, że w Polsce wiele osób nie wie, że cierpi na to schorzenie.
Wtórne niedobory odporności występują znacznie częściej niż niedobory pierwotne, a ich najczęstszą przyczyną jest niedożywienie. Sprawność funkcjonowania układu immunologicznego zależy bowiem w dużej mierze zarówno od odpowiedniej kaloryczności posiłków, jak i ich zbalansowania pod względem makro- i mikroskładników.
Niedożywienie kaloryczno-białkowe w skali globalnej najczęściej wynika z przyczyn socjoekonomicznych, ale dochodzi do niego również wskutek chorób wyniszczających (głównie nowotworowych, ale również w zaawansowanych stadiach przewlekłej niewydolności nerek czy przewlekłej obturacyjnej choroby płuc) i przebiegających z utratą białka – głównie albuminy i IgG. Kluczowe znaczenie dla utrzymania dobrej kondycji układu immunologicznego mają też witaminy – A (jak również jej prowitamina, beta-karoten), C, E, D3, witaminy z grupy B (B2, B6, B12, kwas foliowy) oraz mikroelementy i pierwiastki śladowe – żelazo, wapń, cynk i selen. Ich niedobory można stosunkowo łatwo rozpoznać (objawy oraz laboratoryjne oznaczanie we krwi) i wyrównać poprzez modyfikacje diety i/lub suplementację.
Inne przyczyny zaburzenia odporności
Ważną, a często przeoczaną przyczyną zaburzeń odporności może też być zakażenie wirusem HIV. Pomimo kampanii społecznych ukazujących zasadność i znaczenie przesiewowych badań w kierunku HIV, często ich wykonywanie jest odkładane lub nawet pomijane, bo przecież „mnie to nie dotyczy”. Nieleczona infekcja HIV nieuchronnie prowadzi do rozwoju AIDS, czyli właśnie zespołu nabytego upośledzenia odporności. Do spadku odporności mogą też prowadzić zakażenia innymi wirusami: EBV, CMV, wirusem odry, opryszczki, HBV i HCV.
Aktywność układu odpornościowego ulega także obniżeniu z wiekiem, co jest dodatkowo pogłębiane przez niedobory żywieniowe obserwowane u starszych osób, spowodowane zarówno zaburzeniami apetytu, jak i wchłaniania składników odżywczych (głównie wapnia) z przewodu pokarmowego.
Do wystąpienia niedoboru odporności predysponują też przewlekłe stany zapalne (przetrwałe infekcje, ale też np. miażdżyca), choroby autoimmunologiczne (np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy), jak również chroniczny stres.