Ocena ryzyka genetycznych wad płodu PRISCA 5.0 – Nieinwazyjna diagnostyka prenatalna

Do oceny ryzyka wad chromosomowych i wad rozwojowych układu nerwowego płodu wykorzystuje się komputerową wieloparametrową analizę danych stanowiących:

• wyniki oznaczeń biochemicznych wykonywanych w surowicy krwi matki po uwzględnieniu szeregu czynników korygujących
• wyniki pomiarów ultrasonometrycznych (USG) płodu.

Wieloparametrowa analiza prowadząca do określenia ryzyka wad płodu wykonywana jest zgodnie z przyjętymi algorytmami postępowania w oparciu o specjalistyczne programy komputerowe.

Program Prisca 5.0 umożliwia wyliczenie ryzyka obecności u dziecka trisomii: 21, 18 i 13 oraz wad rozwojowych cewy nerwowej na podstawie wykonanych jednoczasowo pomiarów stężeń markerów biochemicznych w krwi matki i pomiarów ultasonometrycznych płodu.
Raport Prisca 5.0 bez względu na wynik musi być skonsultowany z lekarzem prowadzącym ciążę. Wysokie ryzyko wady rozwojowej płodu stanowi dla lekarza sugestię wdrożenia badań diagnostycznych rozpoznających wady genetyczne.

Wady płodu uwzględnione w programie Prisca 5.0

Trisomie są chromosomowymi wadami (aberracjami) polegającymi na obecności dodatkowego chromosomu (lub jego fragmentu) przy jednej z par chromosomów, objawiającymi się charakterystycznymi zespołami wrodzonych wad organizmu. W nazwie aberracji uwzględnia się numer pary chromosomów z dodatkowym elementem i nazwę zespołu cech u dziecka, które wiążą się z daną aberracją chromosomową. Przykładowo, najczęstsza aberracja: trisomia chromosomu 21 objawia się jako zespół Downa. W badaniach prenatalnych rutynowo określane jest ryzyko obecności u płodu trisomii 21, 18 i 13. Ryzyko urodzenia żywego dziecka obciążonego trisomią wzrasta
z wiekiem matki. Wg Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego (PTG), ryzyko trisomii 21 u płodu kobiety trzydziestoletniej wynosi 1:385, u trzydziestopięcioletniej – 1:192, a u czterdziestopięcioletniej – 1:66. Ponieważ 70-80% dzieci z trisomiami rodzonych jest przez kobiety młode, bez wyraźnych przesłanek o ryzyku aberracji, PTG, zgodnie z Fundacją Medycyny Płodu, FMF (ang. The Fetal Medicine Fundation), rekomenduje, by nieinwazyjna ocena ryzyka wad chromosomowych płodu była przeprowadzana u wszystkich ciężarnych.
Częstość występowania trisomii uwzględnionych w programie Prisca 5.0. wyrażana jest jako średnie ryzyko populacyjne. Dane z różnych źródeł różnią się nieznacznie między sobą. Jest istotne, że bez względu na źródło, częstość występowania trisomii 21 określana jest jako dziesięciokrotnie większa niż trisomii 18 i 13.

• trisomia 21 – zespół Downa: 1 na 700/800 żywych urodzeń
• trisomia 18 – zespół Edwardsa: 1 na 5000/6000 żywych urodzeń
• trisomia 13 – zespół Pataua: 1 na 8000/10000 żywych urodzeń

Wady cewy nerwowej są wadami rozwojowymi związanymi z nieprawidłowym zamknięciem szwu cewy nerwowej. Ich  ryzyko populacyjne plasuje się pomiędzy ryzykiem trisomii 21 i trisomii 18.Markerem biochemicznym wady nerwowej  płodu jest nieprawidłowe stężenie AFP w surowicy matki.

Założenia i sposób działania algorytmu i programu komputerowego Prisca 5.0

• Prawidłowemu przebiegowi ciąży i rozwojowi zdrowego płodu towarzyszy określony, zmieniający się w określony sposób z wiekiem ciąży, poziom pewnych parametrów biochemicznych w krwi matki. Substancje takie pełnią rolę biochemicznych markerów ciąży.
• W przypadku, gdy rozwijający się płód dotknięty jest genetyczną wadą chromosomową lub wadą rozwojową układu nerwowego, poziomy markerów biochemicznych odbiegają od średnich wartości prawidłowych.
• Dokładne określenie stopnia zgodności poziomu markerów w krwi ciężarnej ze średnimi wartościami prawidłowymi pozwala na oszacowanie ryzyka obciążenia jej dziecka określoną wadą genetyczną.
• Równoczesne określenie zgodności poziomu kilku markerów wymaga specjalistycznego programu komputerowego. Program taki odnosi wielkość stężenia markera u badanej do mediany wielkości prawidłowych dla odpowiedniego wieku ciąży. Wynik przestawiany jest jako wielokrotność  lub ułamek mediany MoM (ang. Multiple of the Median). Przykładowo: 1,5; 0,7 itd.
• Dla potrzeb programu wiek ciąży określany jest z dokładnością do jednego dnia i wyrażany jako liczba tygodni pełnych i dni tygodnia rozpoczętego, np.: 12 tygodni + 2 dni, czyli 12 t.c. + 2 d. Zalecaną metodą określania wieku ciążowego jest ultrasonometria.
• W obliczeniach na podstawie MoM ryzyka wady program dokonuje korekt uwzględniających szereg czynników istotnie wpływających na  ostateczny wynik: masę ciała ciężarnej, rasę, palenie tytoniu, ciążę bliźniaczą, cukrzycę, zapłodnienie in vitro (IVD).

Biochemiczne markery krwi matki wykorzystywane w przesiewowych badaniach prenatalnych, opartych na algorytmie i programie Prisca 5.0.:

• białko ciążowe PAPP-A, ciążowe białko osoczowe A (ang. Pregnancy-Associated Plasma Protein A)
• hormon HCG, gonadotropina kosmówkowa, w dwóch formach, jako: wolna podjednostka beta
• (f beta-HCG) i tzw. forma dimeryczna HCG
• białko płodowe AFP, alfa-fetoproteina
• hormon uE3, wolny (nieskoniugowany) estriol

Ultrasonometria płodu wykorzystywana przez algorytm i program Prisca 5.0:

W biochemicznej diagnostyce prenatalnej prawidłowo wykonana ultrasonometria – (USG) płodu stanowi o powodzeniu analizy ryzyka. Łącznie z precyzyjnymi oznaczeniami stężenia markerów biochemicznych krwi matki, pomiary USG płodu pozwalają na wykrycie wady w 95-98% przypadków. Istnieje jednakże konieczność ścisłej współpracy laboratorium diagnostycznego, lekarza wykonującego ultrasonometrię i lekarza prowadzącego ciążę.

Pomiary i obserwacje ultrasonograficzne istotne w badaniach prenatalnych:

• Umożliwiają precyzyjne ustalenie wieku ciążowego:
  CRL – długość ciemieniowo-siedzeniowa (ang. Crown-Rump Length);
  BPD – wymiar dwuciemieniowy, (ang. Biparietal Diameter)
• Stanowią niezależne parametry dla wyliczeń ryzyka wad płodu: NT – przezierność karkowa,  (ang. Nuchal Translucency), gdy długość ciemieniowo – siedzeniowa (CRL) waha się od 45-84 mm oraz skostnienie kości nosowej.

Warianty testów oferowanych przez algorytm i program Prisca 5.0.:

W I trymestrze ciąży (optymalnie w 11-12 t.c.)

• test podwójny: PAPP-A + f beta-HCG z uwzględnieniem przezierności karkowej + NT

W II trymestrze ciąży (mediany dla 14-21 t.c.)

• Test potrójny: AFP, HCG, uE3
• Test potrójny + NT

W I i II trymestrze (11 t.c.+ 0 d.-13 t.c.+6 d. oraz 15-19 t.c.)

• Test wieloetapowy (zintegrowany) – pomiary różnoczasowe, opracowanie łączne w II trymestrze. Pomiar NT USG z I trymestru, test podwójny (11 t.c.-13 t.c.+6 d) oraz badania biochemiczne: AFP, HCG, uE3 15-19 t.c., optymalnie 17 t.c.

Istotne
Pomiary markerów biochemicznych dla Prisca 5.0 muszą być wykonywane w medycznych laboratoriach DIAGNOSTYKI w analizatorze immunochemicznym Immulite 2000 Xp (analizator i odczynniki firmy Siemens)

• Dane stanowiące podstawę do obliczeń ryzyka muszą pochodzić z wywiadu lekarskiego uzyskanego przez lekarza prowadzącego ciążę
• Pomiary ultrasonometryczne płodu dokonywane są przez lekarza posiadającego uprawnienia do wykonywania USG NT wg Nicolaidesa
• Konieczna jest zgoda pacjentki na wykonanie badania i przetwarzanie danych osobowych.